Voor de liefhebbers: 150 jaar oude Chinese tekens opnieuw gegoten

Letterpress, wat voorheen in Nederland ook wel hoogdruk of boekdruk werd genoemd, is hot. Vooral voor bijzondere uitnodigingen, geboorte- en kledingkaartjes wordt deze oude techniek vanwege de onderscheidende uitstraling veel toegepast. Niet erg hot, maar wel erg interessant is de zoektocht van de Stichting Lettergieten naar oude Chinese tekens.

De techniek heet hoogdruk of boekdruk. Op de verhoogde letters of tekens wordt inkt aangebracht en door die vorm tegen papier te drukken wordt beeld overgezet. Het onderwerp werd recent door Ronald Steur, voorzitter van de Stichting Lettergieten onder de aandacht gebracht. De reden is de zoektocht naar oude Chinese lettertekens.

Loden tijdperk

‘Toen, al weer drie jaar geleden, Brill een kantoor opende in Singapore en Peking werd de vraag gesteld waar de matrijzen (de gietvormen, red.) uit de 19^de eeuw waren gebleven, voor de Chinese tekens die Brill in het loden tijdperk gebruikte. Deze vraag kwam bij de Stichting Lettergieten in Westzaan terecht, waarop een avontuurlijke zoektocht werd ondernomen met verassende ontdekkingen maar waarvoor ook vele dwaalwegen werden bewandeld.’

Krakers in Tetterode-pand

Steur vervolgt: ‘Werden de matrijzen door de krakers van het Tetterodepand in begin tachtiger jaren verpatst aan de oud-metaalhandel? Dat bleek fake nieuws. Kreeg een Chinese delegatie die in 1979 Lettergieterij Amsterdam (LA) bezocht de matrijzen mee toen ze Heidelberg persen kochten? Niemand kon dit bevestigen. Wie was eigenlijk eigenaar van de matrijzen collectie van meer dan 9000 stuks? In de 150-jarige geschiedenis van de collectie was er meer malen onduidelijkheid over.’

Ministerie van Koloniën

‘Toen in 1929 LA een rekening naar het ministerie van koloniën stuurde van fl 13,37 voor de verzekering van de collectie vroeg men zich daar af waarom ze dat moesten betalen. In het Nationaal Archief is een centimeters dik dossier te vinden waarin uiteindelijk geconcludeerd werd dat de collectie eigendom was van het Rijk zoals was vastgelegd in een notariële akte in 1875. Maar daarmee was de collectie nog niet teruggevonden. Recent kwam een brief van Tetterode tevoorschijn uit 1981 aan het ministerie van Buitenlandse zaken met de vraag: Van horen zeggen zou het zo kunnen zijn dat de overheid eigenaar is, indien dat het geval is, wat wilt u dat we er mee doen?’

Matrijzen wel, maar tekens niet teruggevonden

‘Het antwoord: U kunt de collectie matrijzen en de twee kisten Chinese tekens naar het Volkenkunde Museum in Leiden brengen. Bij navraag bij het museum duurde het evenwel nog bijna een maand voordat ze daar werden gevonden tussen de gamelans en Balinese tempeltjes. De kisten met de gegoten loden tekens zijn helaas vooralsnog niet teruggevonden. Tijdens de speurtocht is er contact opgenomen met de Open Printshop in Hongkong. Immers ruim de helft van de collectie vond in 1850 zijn oorsprong in Hongkong waar Engelse missionarissen de tekens voor het drukken van een Chinese bijbel produceerden.’

 

“The Legend of the Hongkong Types"

Steur besluit: ‘In Hongkong bleek grote interesse in de speurtocht, omdat daar geen historisch materiaal bewaard is gebleven. Daar werd gesproken over “The Legend of the Hongkong Types”. De Stichting Lettergieten startte in samenwerking met de Open Printshop in Hongkong een pilotproject om de originele Hongkong karakters opnieuw te gieten. Zowel hier als daar worden daarvoor sponsors gezocht.
Voor meer informatie en interesse kunt u mailen naar: info@lettergieten.nl.
Foto: Links Ronald Steur en rechts zijn Chinese assistente: 'Wel handig bij Chinese lettertekens.'